Bạn có bao giờ cảm thấy không hài lòng với chiếc máy tính Windows của mình, dù nó vẫn hoạt động trơn tru, không gặp lỗi hay sự cố nào? Đôi khi, bạn không cần một vấn đề cụ thể để tìm kiếm một giải pháp tốt hơn. Với vai trò là một người dùng công nghệ và chuyên gia biên tập nội dung, tôi đã đi đến quyết định chuyển sang sử dụng Linux, ngay cả khi hệ thống Windows của tôi vẫn đang vận hành một cách hoàn hảo, không một lỗi nhỏ. Trong suốt quãng thời gian dài sử dụng Windows, tôi chưa từng gặp phải các lỗi nghiêm trọng gây sập hệ thống hay sự cố Màn hình Xanh Chết Chóc (BSOD). Máy tính của tôi cũng được trang bị phần cứng mạnh mẽ, nên tình trạng chậm chạp hay giật lag hiếm khi xảy ra. Đúng là các thông báo cập nhật hệ thống có đôi chút phiền phức, nhưng tôi hoàn toàn có thể tạm dừng chúng, vì vậy đây chưa bao giờ là một rào cản lớn.
Tuy nhiên, dù Windows không có lỗi, tôi chưa bao giờ cảm thấy thực sự hài lòng với trải nghiệm tổng thể mà nó mang lại. Chỉ đến khi trải nghiệm Linux, tôi mới nhận ra thế nào là một hệ điều hành được thiết kế khoa học và chu đáo, cùng với khả năng cải thiện đáng kể quy trình làm việc và năng suất của tôi. Đây chính là những lý do cốt lõi đã thúc đẩy tôi đưa ra quyết định chuyển đổi quan trọng này.
5 Lý Do: Linux Vượt Trội Hơn Windows Trong Khả Năng Đa Nhiệm
Hình ảnh minh họa các máy tính bảng chạy Linux cùng linh vật Tux, biểu tượng của hệ điều hành Linux.
Tôi thực sự chưa hiểu rõ “đa nhiệm” là gì cho đến khi bắt đầu sử dụng Linux. Quy trình làm việc của tôi thường đòi hỏi mở đồng thời hàng chục ứng dụng và nhiều cửa sổ trình duyệt cho các dự án nghiên cứu khác nhau. Trên Windows, đặc biệt là các phiên bản cũ hơn, bạn thường chỉ có lựa chọn giới hạn là sử dụng thanh tác vụ (taskbar) hoặc tổ hợp phím Alt+Tab để chuyển đổi giữa các ứng dụng.
Mặc dù thanh tác vụ giúp bạn chuyển đổi giữa các ứng dụng, nó không tự động ẩn ứng dụng trước đó khi bạn chuyển sang ứng dụng mới, dẫn đến tình trạng màn hình desktop bị lộn xộn. Hơn nữa, nó cũng không mấy hữu ích khi bạn có nhiều phiên bản của cùng một ứng dụng đang mở. Tương tự, Alt+Tab chỉ là một cách chậm chạp và kém hiệu quả để chuyển đổi ứng dụng, đặc biệt khi bạn có quá nhiều ứng dụng đang chạy.
Windows 10 và 11 đã phần nào giải quyết vấn đề này với sự ra đời của màn hình ảo (virtual desktops), và tính năng Snap Layout của Windows 11 cũng là một bổ sung đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, Linux đã có các chức năng này từ những năm 2000 và chúng được phát triển cũng như thực thi tốt hơn nhiều trên hệ sinh thái “chim cánh cụt” này.
Ví dụ, trên các bản phân phối dựa trên GNOME, toàn bộ quy trình làm việc xoay quanh các màn hình ảo (workspaces). Bạn có thể kéo và thả ứng dụng từ thanh dock vào các không gian làm việc khác nhau để nhanh chóng bắt đầu công việc. Bạn cũng có thể cấu hình để các ứng dụng cụ thể tự động mở trong các không gian làm việc nhất định.
Ngoài ra, Linux còn có các trình quản lý cửa sổ xếp gạch (tiling window managers) với chức năng tự động sắp xếp cửa sổ (auto-tiling), tự động tổ chức các cửa sổ ứng dụng ngay khi bạn mở chúng. Nhiều bản phân phối như GNOME và KDE Plasma cung cấp các tiện ích mở rộng (extensions hoặc plugins) mà bạn có thể sử dụng để thêm chức năng tự động xếp gạch. Tất cả những điều này tạo nên một trải nghiệm đa nhiệm trực quan và hiệu quả hơn nhiều so với Windows.
4 Lý Do: Linux Cho Phép Tùy Chỉnh Desktop Theo Ý Muốn
Giao diện terminal của Linux với linh vật Tux đang cầm cọ vẽ, tượng trưng cho khả năng tùy biến sâu rộng của hệ điều hành này.
Nhiều người xem hệ điều hành chỉ đơn thuần là một phương tiện để chạy ứng dụng mà họ muốn sử dụng. Tuy nhiên, hệ điều hành thực sự định hình quy trình làm việc của bạn nhiều hơn bạn nghĩ. Nếu bạn là người dùng Windows và đã từng thử dùng macOS, bạn sẽ hiểu chính xác điều tôi đang nói. Hầu hết các hệ điều hành độc quyền này đều áp đặt một cách sử dụng máy tính cụ thể, và bạn buộc phải thích nghi với nó – dù nó có phù hợp với bạn hay không.
Tuy nhiên, với Linux, bạn có hoàn toàn tự do tùy chỉnh để định hình môi trường desktop của mình sao cho phù hợp với quy trình làm việc cá nhân, chứ không phải ngược lại. Nếu bạn không thích menu ứng dụng mặc định, bạn có thể thay đổi nó chỉ với vài cú nhấp chuột. Ví dụ, trên GNOME, bạn có thể cài đặt một tiện ích mở rộng như ArcMenu để chuyển đổi giữa hàng chục biến thể trình khởi chạy ứng dụng. Tương tự, nếu bạn không muốn thanh tác vụ nằm ở dưới cùng, bạn có thể di chuyển nó lên trên, sang trái hoặc sang phải màn hình. Hầu hết các bản phân phối còn cung cấp tùy chọn chọn giữa các môi trường desktop (desktop environments) khác nhau, mang lại cho bạn nhiều lựa chọn hơn nữa.
Mức độ tùy biến này không chỉ liên quan đến thẩm mỹ – nó còn giúp loại bỏ những rào cản, sự khó chịu khỏi công việc hàng ngày của bạn. Linux cho phép bạn cấu hình hệ điều hành sao cho nó bổ trợ cho cách bạn làm việc, giúp bạn làm việc hiệu quả hơn!
3 Lý Do: Linux Mang Lại Giải Pháp Bảo Mật Đơn Giản và Tốt Hơn
Linh vật Linux Tux ngồi cạnh một chiếc laptop cùng biểu tượng khiên bảo mật, minh họa cho tính năng bảo mật vượt trội của Linux.
Tôi phải công nhận rằng Windows hiện đại đã cải thiện đáng kể với Windows Defender, và nếu bạn tuân thủ các thực hành bảo mật tốt nhất, bạn có thể không cần phần mềm diệt virus bổ sung. Tuy nhiên, Windows 7 và các bản phát hành Windows 10 trước đây lại là một câu chuyện hoàn toàn khác – đó cũng là thời điểm tôi quyết định chuyển sang Linux.
Tình hình phần mềm diệt virus trên Windows lúc đó thực sự là một mớ hỗn độn. Các tùy chọn miễn phí thường bị đi kèm với phần mềm quảng cáo (adware). Một số giải pháp diệt virus thậm chí còn thay đổi công cụ tìm kiếm mặc định của trình duyệt và chèn quảng cáo khắp hệ điều hành. Các tùy chọn tốt hơn lại yêu cầu trả phí đăng ký, đồng nghĩa với việc bạn phải chi thêm tiền cho một thứ đáng lẽ phải là một phần không thể thiếu của hệ điều hành!
Trong khi đó, Linux chưa bao giờ gặp phải vấn đề này. Theo thiết kế, Linux cung cấp các biện pháp bảo vệ tốt hơn với các kho lưu trữ chính thức (official repos) để tải xuống phần mềm đã được kiểm tra và một mô hình cấp quyền ngăn chặn các tập lệnh độc hại tự động chạy mà không có sự cho phép rõ ràng của bạn. Kiến trúc của Linux đơn giản là không cho phép các loại vector đe dọa tương tự như đã từng gây ra nhiều vấn đề cho hệ thống Windows.
Tôi không khẳng định Linux là bất khả xâm phạm. Không có hệ thống nào hoàn toàn an toàn. Hệ thống Linux của bạn vẫn có thể bị xâm nhập nếu bạn không tuân thủ các biện pháp bảo mật cơ bản. Tuy nhiên, về mặt thiết kế hệ thống, Linux có lợi thế rõ ràng trong việc bảo vệ người dùng khỏi các mối đe dọa phổ biến.
2 Lý Do: Nâng Cấp Phiên Bản Linux Không Đòi Hỏi Nâng Cấp Phần Cứng
Linh vật Linux Tux đang giữ một card đồ họa (GPU) với các bánh răng phía sau, tượng trưng cho khả năng vận hành hiệu quả của Linux trên phần cứng đa dạng.
Là một người yêu công nghệ, tôi luôn hào hứng với các tính năng mới và các bản nâng cấp hệ thống. Thật không may, trên Windows, sự tò mò đó thường đi kèm với một cái giá. Mỗi bản phát hành Windows mới dường như đòi hỏi phần cứng mạnh mẽ hơn, với một số phiên bản thậm chí còn yêu cầu các thành phần cụ thể (ví dụ: module TPM cho Windows 11) mà các máy cũ hơn đơn giản là không có.
May mắn thay, với Linux, tôi có thể nâng cấp lên phiên bản mới nhất mà không cần nâng cấp phần cứng. Khi một bản phát hành phân phối mới ra mắt, tôi có thể cài đặt nó trên phần cứng hiện có của mình mà không phải lo lắng về việc liệu máy của tôi có đáp ứng được các yêu cầu mới không rõ ràng hay không. Điều này có nghĩa là tôi có thể cập nhật các cải tiến phần mềm mà không phải chịu gánh nặng tài chính của việc liên tục làm mới phần cứng.
Tôi đã thành công khi chạy các bản phân phối Linux hiện đại trên những chiếc laptop 10 năm tuổi – những chiếc máy sẽ ì ạch đến mức không thể sử dụng được dưới sức nặng của Windows 10, và thậm chí không thể chạy Windows 11. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm tiền mà còn giảm thiểu rác thải điện tử – một lợi ích kép cho cả môi trường và ví tiền của tôi!
1 Lý Do: Tinh Chỉnh Hệ Thống Dễ Dàng Hơn Trên Linux
Một chiếc laptop chạy Linux với cửa sổ terminal đang mở, biểu đồ hiệu suất ở phía sau cùng các linh vật Linux Tux đang quan sát, thể hiện khả năng tinh chỉnh hệ thống mạnh mẽ.
Có một quan niệm sai lầm phổ biến rằng Windows dễ sử dụng hơn vì giao diện đồ họa của nó. Vâng, nó có thể dễ dàng hơn cho công việc hàng ngày, nhưng nếu bạn cần thực hiện các thay đổi sâu ở cấp độ hệ thống, bạn thường sẽ gặp phải một trải nghiệm đầy khó chịu.
Bảng điều khiển (Control Panel) của Windows và các ứng dụng quản lý hệ thống khác nổi tiếng là phức tạp và khó hiểu. Các cài đặt nằm rải rác ở nhiều menu khác nhau, bị chôn vùi dưới các danh mục không trực quan và thường bị trùng lặp ở các vị trí khác nhau. Trừ khi bạn đã biết chính xác nơi cần tìm, việc tìm kiếm các cài đặt cụ thể có thể giống như một cuộc săn lùng kho báu.
Nhiều người dùng Windows chuyên nghiệp cuối cùng cũng phải dùng đến dòng lệnh (command line) hoặc PowerShell để thao tác hệ thống. Nhưng nếu bạn đã phải sử dụng các lệnh terminal, tại sao không sử dụng chúng trên một hệ thống mà terminal là một công cụ hạng nhất thay vì một “công cụ bổ sung” được nghĩ đến sau cùng?
Terminal của Linux mạnh mẽ hơn, nhất quán hơn và được tài liệu hóa tốt hơn nhiều so với các đối tác Windows của nó. Và đối với những người thích các công cụ giao diện đồ họa (GUI), Linux cũng cung cấp những công cụ đó – thường với cách tổ chức logic hơn so với mê cung cài đặt của Windows.
Đó là những băn khoăn và sự thất vọng của tôi với những hạn chế của Windows đã dẫn tôi đến với thế giới Linux. Tất nhiên, với những chia sẻ này, tôi không có ý nói rằng Linux là hoàn hảo, và một trong những vấn đề lớn nhất của nó là khoảng cách ứng dụng rõ rệt (app-gap) so với Windows. May mắn thay, bạn hoàn toàn có thể làm theo cách tôi đang làm: cài đặt song song Windows và Linux (dual-boot) để tận hưởng những ưu điểm tốt nhất của cả hai thế giới!
Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn về việc sử dụng Windows và Linux, hoặc nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về việc chuyển đổi hệ điều hành, hãy bình luận ngay bên dưới nhé!
