Trong những năm gần đây, trải nghiệm chơi game trên Linux đã có những bước tiến vượt bậc nhờ sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ các nhà phát triển và đặc biệt là nhờ động lực to lớn từ Valve với dự án Proton. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều lầm tưởng phổ biến về việc chơi game trên hệ điều hành này, những điều này vẫn tồn tại dai dẳng và khiến nhiều game thủ Việt ngần ngại. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về thực tế gaming trên Linux, phá tan những hiểu lầm đã lỗi thời.
1. Hầu Hết Game Không Có Sẵn Trên Linux
Thuở ban đầu, khi các tựa game PC còn được phân phối qua đĩa DVD hay CD, việc tìm thấy một phiên bản game dành riêng cho Linux là điều cực kỳ hiếm hoi. Thông thường, nếu có phiên bản Linux, nó thường là một bản tải về riêng trên trang web của nhà phát hành, yêu cầu bạn phải sở hữu phiên bản Windows của game.
May mắn thay, với sự xuất hiện của Steam trên Linux (được cho là do Valve Software không mấy hài lòng với Microsoft), tình hình đã thay đổi đáng kể. Dù ban đầu số lượng game hỗ trợ Linux còn hạn chế, nhưng hiện tại, Steam đã cung cấp một thư viện game đồ sộ với nhiều tựa game có hỗ trợ native cho Linux. Ngoài ra, các nền tảng khác như GOG và Epic Games cũng có nhiều game chạy tốt trên Linux thông qua các lớp tương thích.
Trang chủ Itch.io hiển thị danh sách các trò chơi hàng đầu hỗ trợ Linux
2. Driver Nvidia Luôn Rắc Rối Với Linux
Nvidia từng có một lịch sử không mấy “thân thiện” với cộng đồng Linux, nhưng phần lớn danh tiếng này đến từ những hành động trong quá khứ hơn là tình trạng driver hiện tại. Mặc dù tính chất độc quyền của driver Nvidia vẫn gây khó chịu cho những người ủng hộ mã nguồn mở, nhưng trên thực tế, chúng đã trở nên dễ cài đặt và sử dụng hơn bao giờ hết.
Nhiều bản phân phối Linux (distro) hiện nay sẽ tự động đề xuất cài đặt driver Nvidia cho bạn nếu phát hiện phần cứng Nvidia. Ngay cả đối với các distro không tự động, nỗ lực lớn nhất thường chỉ là bật một kho phần mềm bị tắt mặc định. Sau khi driver được cài đặt, trong hầu hết các trường hợp, nó sẽ hoạt động ổn định và mượt mà.
Card đồ họa Nvidia RTX 3090 Ti bên trong máy tính chơi game
3. Bạn Cần Một Distro Đặc Biệt Dành Cho Gaming
Trong những năm gần đây, đã có sự bùng nổ của các bản phân phối Linux được định hướng dành riêng cho gaming. Mục tiêu của chúng không chỉ là tối ưu hiệu năng tối đa cho PC, mà còn thường được cài đặt sẵn Steam, các trình khởi chạy game (game launchers) và phần mềm tương tự. Những distro này rất tuyệt vời nếu bạn chỉ sử dụng máy tính của mình để chơi game.
Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, mức tăng hiệu suất thực tế bạn nhận được có thể bị ảnh hưởng bởi môi trường desktop thường nặng nề mà nhiều bản phân phối này sử dụng. Ngoài ra, mức độ khác biệt bạn sẽ thấy so với một bản phân phối đơn giản, gọn nhẹ trong việc sử dụng thực tế cũng là điều đáng bàn.
Biểu tượng hệ điều hành Bazzite OS hiển thị trên màn hình máy tính
4. Chỉ Có Game Native Mới Chơi Được Dễ Dàng Trên Linux
Mặc dù việc có các tựa game native trên Steam cho Linux là rất tốt, nhưng chúng chỉ chiếm một phần nhỏ trong thư viện game khổng lồ của Steam. Tin vui là bạn không bị giới hạn chỉ chơi các game native cho Linux.
Nhờ có Proton và lớp tương thích Steam Play của Valve, một lượng lớn các tựa game chỉ dành cho Windows trong thư viện Steam hiện đã có thể chơi được trên Linux. Nếu bạn sở hữu game thông qua các cửa hàng khác như GOG hoặc Epic Games, bạn cũng có thể chơi nhiều game trong số đó bằng các ứng dụng như Lutris hoặc Heroic Game Launcher. Mặc dù không phải mọi game Windows đều chơi được trên Linux (chúng ta sẽ đề cập lại sau), nhưng rất nhiều game đã hoạt động tốt.
Giao diện CachyOS với các tùy chọn chơi game đa dạng
5. Wayland Huỷ Hoại Hiệu Năng Chơi Game
Đây thực sự là một trong những lầm tưởng có hai luồng ý kiến trái chiều: bạn sẽ tìm thấy những người cho rằng Wayland làm giảm đáng kể hiệu năng chơi game, và những người khác lại khẳng định điều ngược lại. Thực tế có lẽ phụ thuộc vào từng tình huống cụ thể.
Nhìn chung, Wayland đã có những bước tiến rất dài và đáng kể. Điều đó không có nghĩa là nó hoàn hảo, nhưng Xorg (giao thức hiển thị truyền thống) cũng không phải là hoàn hảo. Wayland đang dần trở thành mặc định trên hầu hết các bản phân phối và môi trường desktop, điều này đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều người báo cáo các vấn đề về hiệu năng hơn, và hy vọng các vấn đề đó sẽ được khắc phục nhanh chóng.
Cửa sổ terminal Garuda Mokka với giao diện tối
6. Hiệu Năng Luôn Kém Hơn Trên Windows
Đặc biệt khi nói đến các tựa game chạy qua Proton, có một nhận định phổ biến rằng hiệu năng trên Linux sẽ luôn kém hơn so với Windows. Mặc dù không quá phổ biến khi một game chạy tốt hơn trên Linux với Proton so với Windows, nhưng điều đó không phải là chưa từng xảy ra.
Trong hầu hết các trường hợp khác, mặc dù có sự khác biệt, nhưng tốc độ khung hình (frame rate) dưới Proton thường khá tốt. Trong nhiều trường hợp, nếu bạn gặp vấn đề với một game dưới Proton, thì game đó sẽ không chạy được hoàn toàn, hoặc bạn sẽ gặp phải các vấn đề nghiêm trọng hơn như giật lag (stuttering), chứ không chỉ đơn thuần là tốc độ khung hình thấp hơn.
Ảnh chụp màn hình từ một trò chơi điện tử chạy trên Linux qua Proton
7. Cần Cài Đặt Song Song (Dual-Boot) Để Chơi Game Trên Linux
Trong nhiều năm, việc cài đặt song song (dual-boot) là điều mà game thủ thường làm nếu họ cũng muốn sử dụng Linux. Phân vùng Windows của bạn hầu như không được động đến, và bạn sử dụng Linux cho công việc hàng ngày. Khi đến lúc chơi game, bạn khởi động vào Windows, chơi xong thì lại khởi động lại vào Linux.
Hiện tại vẫn còn những game chỉ chạy trên Windows, nhưng số lượng này ngày càng ít đi. Trừ khi bạn chơi một trong số ít những game đặc thù này, bạn có thể không cần đến một phân vùng Windows nào cả. Ngoài ra, vẫn còn một số hiểu lầm rằng cả Proton hoặc Wine đều yêu cầu một phân vùng Windows hoặc các tệp từ Windows để hoạt động, nhưng cả hai điều này đều không đúng.
Bộ tản nhiệt CPU Deepcool AK620 Digital trong một máy tính chơi game
8. Cần Kernel Đặc Biệt Để Tối Ưu Hiệu Năng Chơi Game
Trong khi hầu hết các bản phân phối giữ kernel Linux gần như nguyên bản, một số khác lại thay thế nó bằng một phiên bản đã được tinh chỉnh đặc biệt. Điều này không chỉ phổ biến ở các bản phân phối chuyên về gaming, mà còn ở các distro dành cho sản xuất âm thanh và video. Mục tiêu là tối ưu hóa hiệu năng thời gian thực, điều này được cho là sẽ tốt hơn cho việc chơi game.
Điều này có thể đúng, nhưng nó cũng đánh giá thấp hiệu năng chơi game của kernel Linux tiêu chuẩn. Nếu bạn đã hài lòng với bản phân phối mình đang sử dụng, hãy cân nhắc kỹ trước khi chuyển sang một distro khác chỉ vì một kernel được tối ưu. Nếu bạn thực sự muốn chuyển sang một kernel khác, một số kernel đã có sẵn trong các kho phần mềm của bản phân phối bạn đang dùng.
Màn hình máy tính với môi trường desktop KDE Plasma trên CachyOS và cửa sổ terminal Alacritty
9. Linux Sẽ Giải Quyết Mọi Vấn Đề Chơi Game Của Bạn
Mặc dù bài viết này ít liên quan đến việc chuyển từ Windows sang Linux, nhưng có vẻ như game thủ ngày càng thất vọng với Windows 11 và đang chuyển sang Linux. Mặc dù đây là một điều đáng hoan nghênh đối với một người dùng Linux và người hâm mộ phần mềm mã nguồn mở, nhưng đây cũng không phải là lựa chọn hoàn hảo cho tất cả mọi người.
Cụ thể, có những tựa game multiplayer phổ biến như Fortnite và Apex Legends không chạy được trên Linux do các biện pháp chống gian lận (anti-cheat) không tương thích. Trong trường hợp của Apex Legends, đây là một quyết định có chủ đích từ nhà phát triển. Nếu bạn chơi những game này, hãy đảm bảo bạn có một lựa chọn khác – ví dụ như phiên bản game trên console – nếu bạn thực sự muốn chơi chúng.
Kết luận
Qua những phân tích trên, hy vọng bạn đã có cái nhìn rõ ràng và chính xác hơn về thực tế chơi game trên Linux. Hệ sinh thái Linux Gaming đang phát triển mạnh mẽ và ngày càng hoàn thiện, mang đến một lựa chọn hấp dẫn cho game thủ. Mặc dù vẫn còn một vài giới hạn, nhưng những rào cản này đang dần được xóa bỏ. Đừng để những lầm tưởng cũ kỹ ngăn cản bạn khám phá thế giới game rộng lớn trên nền tảng mã nguồn mở này.
Hãy thử trải nghiệm và chia sẻ cảm nhận của bạn về việc chơi game trên Linux trong phần bình luận bên dưới nhé!
