Trong bối cảnh công nghệ số phát triển không ngừng, việc tối ưu hóa hiệu suất website và trải nghiệm người dùng luôn là ưu tiên hàng đầu. JPEG đã từng là “vua” trong thế giới định dạng ảnh, nhưng giờ đây, một “người chơi” mới đầy tiềm năng đang vươn lên mạnh mẽ: AVIF. Được phát triển dựa trên những kỹ thuật nén phương tiện tiên tiến nhất, AVIF đang dần khẳng định vị thế của mình trên các trình duyệt web, phần mềm ứng dụng và hệ điều hành. Bài viết này sẽ đi sâu giải thích AVIF là gì, những lợi ích vượt trội mà nó mang lại so với các định dạng cũ, cũng như tình trạng hỗ trợ hiện tại và cách bạn có thể tận dụng định dạng này. Với khả năng cung cấp chất lượng hình ảnh xuất sắc cùng dung lượng tệp nhỏ gọn, AVIF hứa hẹn sẽ thay đổi cách chúng ta tối ưu hóa nội dung đa phương tiện trên không gian mạng, góp phần đáng kể vào việc nâng cao tốc độ tải trang và tiết kiệm băng thông cho cả người dùng lẫn máy chủ.
AVIF Là Gì? Định Nghĩa và Cấu Trúc Cơ Bản
AVIF là viết tắt của AV1 Image File Format, một định dạng tệp hình ảnh được phát triển bởi Alliance for Open Media (AOMedia). Điểm đặc biệt của AVIF nằm ở việc nó sử dụng công nghệ nén AV1 (AOMedia Video 1) – một codec video mã nguồn mở, miễn phí bản quyền và được thiết kế để thay thế các chuẩn nén cũ hơn như HEVC (H.265). Nhờ sử dụng AV1, AVIF có khả năng lưu trữ cả hình ảnh tĩnh và ảnh động với đuôi tệp “.avif”, áp dụng cả phương pháp nén không mất dữ liệu (lossless) hoặc có mất dữ liệu (lossy) tùy theo nhu cầu sử dụng.
AVIF được xem là một sự thay thế hiện đại và hiệu quả hơn cho định dạng HEIC (High-Efficiency Image Container), vốn sử dụng chuẩn nén HEVC. Trong khi AV1 là một chuẩn nén mới hơn, tối ưu hơn HEVC về hiệu suất và chất lượng, thì việc AVIF ra đời dựa trên AV1 là một bước tiến tự nhiên, giúp định dạng ảnh tận dụng được những ưu việt của công nghệ nén video tiên tiến này. Điều này đặc biệt quan trọng khi ngành công nghiệp đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các giải pháp nén dữ liệu hiệu quả hơn để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về chất lượng nội dung và tốc độ truyền tải.
Biểu tượng nhận diện codec AV1, nền tảng nén cốt lõi của định dạng hình ảnh AVIF.
Những Ưu Điểm Nổi Bật của Định Dạng AVIF
AVIF mang đến một loạt các cải tiến đáng kể so với các định dạng ảnh truyền thống, đặc biệt là JPEG, góp phần tối ưu hóa trải nghiệm hình ảnh và hiệu suất web.
Hỗ trợ Đa Dạng Dải Động và Không Gian Màu
AVIF là một trong số ít định dạng ảnh hỗ trợ cả nội dung dải động cao (HDR – High Dynamic Range) và dải động tiêu chuẩn (SDR – Standard Dynamic Range). Điều này bao gồm khả năng làm việc với các không gian màu phổ biến như sRGB và BT.2020 (Rec. 2020). Ngoài ra, AVIF còn hỗ trợ độ sâu màu linh hoạt từ 8 bit, 10 bit đến 12 bit, cho phép tái tạo màu sắc chính xác và chi tiết hơn, đặc biệt quan trọng đối với các tác phẩm nghệ thuật, nhiếp ảnh chuyên nghiệp hoặc nội dung giải trí cao cấp. Một tính năng độc đáo khác là khả năng bảo toàn nhiễu hạt phim (film grain preservation), giữ lại kết cấu tự nhiên của hình ảnh, vốn thường bị mất đi trong quá trình nén bằng các định dạng cũ.
Hiệu suất Nén Vượt Trội và Chất lượng Hình ảnh Cao
Ưu điểm nổi bật nhất của AVIF là sự kết hợp giữa chất lượng hình ảnh tốt hơn và kích thước tệp nhỏ hơn đáng kể so với JPEG. Các thử nghiệm cho thấy AVIF có thể giảm dung lượng tệp lên đến 50% hoặc hơn trong khi vẫn duy trì hoặc thậm chí cải thiện chất lượng hình ảnh, giảm thiểu các hiện tượng nhiễu ảnh (artifacts) và khối ảnh (image blocking) thường thấy khi nén JPEG ở mức độ cao. Điều này có ý nghĩa to lớn đối với việc tối ưu hóa website:
- Tiết kiệm băng thông: Giảm dung lượng ảnh giúp giảm lượng dữ liệu cần truyền tải, tiết kiệm chi phí cho cả nhà cung cấp dịch vụ hosting và người dùng.
- Tốc độ tải trang nhanh hơn: Kích thước tệp nhỏ hơn đồng nghĩa với thời gian tải trang nhanh hơn, cải thiện trải nghiệm người dùng và điểm SEO trên các công cụ tìm kiếm.
- Hiệu quả lưu trữ: Giảm nhu cầu về không gian lưu trữ trên máy chủ và thiết bị người dùng.
Hỗ trợ Trong suốt và Ảnh động
Tương tự như PNG, AVIF hỗ trợ kênh alpha cho khả năng trong suốt, cho phép tạo ra các hình ảnh có nền trong suốt một cách hiệu quả hơn về dung lượng. Ngoài ra, AVIF cũng có thể lưu trữ ảnh động giống như định dạng GIF, nhưng với hiệu suất nén vượt trội, mang lại ảnh động mượt mà hơn và dung lượng nhẹ hơn đáng kể, rất lý tưởng cho các biểu ngữ quảng cáo, icon động hoặc các hiệu ứng tương tác trên web.
Tình Trạng Hỗ Trợ AVIF Trên Các Nền Tảng Chính
Mặc dù là một định dạng tương đối mới, AVIF đã và đang nhận được sự hỗ trợ ngày càng tăng từ các nền tảng công nghệ lớn:
- Trên trình duyệt web:
- Google Chrome: Hỗ trợ từ phiên bản 85.
- Mozilla Firefox: Hỗ trợ từ phiên bản 93.
- WebKit (công cụ nền tảng của Safari): Các phiên bản cập nhật của WebKit đã tích hợp hỗ trợ AVIF, mở đường cho Safari trong tương lai.
- Trên phần mềm và hệ điều hành:
- Hệ điều hành: Windows 10 và các phiên bản cao hơn, Android 12 và các phiên bản cao hơn, cùng với nhiều bản phân phối Linux phổ biến đã hỗ trợ AVIF ở cấp độ hệ thống.
- Phần mềm: Nhiều ứng dụng xem ảnh như XnView, trình phát đa phương tiện VLC, phần mềm chỉnh sửa ảnh Paint.NET và Adobe Illustrator đã tích hợp khả năng mở và chỉnh sửa tệp AVIF.
Hướng Dẫn Kích Hoạt Hỗ Trợ AVIF Trên Windows (10/11)
Mặc dù Windows 10 và Windows 11 có hỗ trợ cơ bản cho AVIF, để xem trước hình ảnh AVIF trong File Explorer và mở chúng bằng ứng dụng Photos mặc định, bạn cần cài đặt thêm các codec AV1 cần thiết. Nếu không có codec này, bạn sẽ chỉ thấy các biểu tượng placeholder chung chung thay vì hình ảnh thực tế.
Để cài đặt codec AV1 trên hệ điều hành Windows, bạn thực hiện theo các bước sau:
- Mở Microsoft Store: Trên thanh tìm kiếm của Windows, gõ “Microsoft Store” và mở ứng dụng này.
- Tìm kiếm “AV1”: Trong thanh tìm kiếm của Microsoft Store, gõ “av1” và nhấn Enter.
- Chọn “AV1 Video Extension”: Kết quả tìm kiếm sẽ hiển thị “AV1 Video Extension”. Nhấp vào kết quả này. Hoặc bạn có thể truy cập trực tiếp bằng liên kết này: AV1 Video Extension trên Microsoft Store.
Giao diện tiện ích mở rộng AV1 Video Extension trong Microsoft Store, hỗ trợ xem hình ảnh và video AVIF trên Windows.
- Cài đặt Codec: Nhấp vào nút “Get” (hoặc “Open” nếu bạn đã cài đặt trước đó) ở góc trên bên phải để tiến hành cài đặt codec.
Nút 'Get' hoặc 'Open' để tải xuống và cài đặt codec AV1 Video Extension từ Microsoft Store trên hệ điều hành Windows.
- Khởi động lại ứng dụng: Sau khi cài đặt hoàn tất, hãy đóng bất kỳ cửa sổ ứng dụng Photos hoặc File Explorer nào đang mở và mở lại chúng. Lúc này, bạn sẽ có thể xem và quản lý hình ảnh AVIF một cách đầy đủ. Nhiều ứng dụng khác trên hệ thống cũng có thể tận dụng codec AV1 mới được cài đặt này.
Thách Thức và Tương Lai của AVIF
Dù AVIF đã tăng trưởng về mức độ phổ biến trong vài năm qua, nhưng nó vẫn còn khá mới mẻ và chưa thực sự phổ biến rộng rãi. Hiện tại, chưa có kế hoạch nào cho việc các thiết bị di động chuyển đổi mặc định hình ảnh chụp sang định dạng AVIF, như đã từng xảy ra với HEIC/HEVC trên iPhone. Một trong những rào cản lớn nhất là việc nhiều ứng dụng phổ biến, bao gồm các ứng dụng nhắn tin lớn như WhatsApp và Discord, vẫn chưa hỗ trợ định dạng này. Điều này hạn chế khả năng chia sẻ và xem ảnh AVIF trực tiếp mà không cần chuyển đổi.
Tuy nhiên, với những ưu điểm vượt trội về hiệu suất nén và chất lượng hình ảnh, AVIF được kỳ vọng sẽ tiếp tục mở rộng phạm vi hỗ trợ trong tương lai. Sự hỗ trợ từ các trình duyệt hàng đầu và hệ điều hành là một tín hiệu tích cực, cho thấy tiềm năng trở thành một chuẩn mực mới trong việc tối ưu hóa hình ảnh trên web và các ứng dụng. Cộng đồng phát triển và các nhà cung cấp nội dung sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự chấp nhận và triển khai rộng rãi của AVIF, mang lại lợi ích về tốc độ và hiệu quả cho toàn bộ hệ sinh thái internet.
Kết luận
AVIF không chỉ là một định dạng hình ảnh mới, mà còn là một bước tiến quan trọng trong hành trình tối ưu hóa trải nghiệm số. Với khả năng cung cấp chất lượng hình ảnh vượt trội cùng dung lượng tệp nhỏ gọn nhờ công nghệ nén AV1, AVIF đã chứng minh tiềm năng thay thế JPEG và các định dạng cũ, đặc biệt trong bối cảnh tốc độ tải trang và hiệu suất website ngày càng được coi trọng. Mặc dù vẫn còn những thách thức về sự hỗ trợ rộng rãi trên mọi nền tảng, nhưng với những ưu điểm rõ rệt, AVIF chắc chắn sẽ là một phần không thể thiếu trong tương lai của hình ảnh kỹ thuật số. Hãy khám phá và thử nghiệm AVIF để tối ưu hóa nội dung hình ảnh trên website của bạn ngay hôm nay! Bạn có thể trải nghiệm chuyển đổi hình ảnh sang AVIF tại các công cụ trực tuyến như avif.io, đòi hỏi một trình duyệt tương thích với AV1.
Tài liệu tham khảo
- Alliance for Open Media (AOMedia)
- How-To Geek
