Trên lý thuyết, ngành công nghiệp game đáng lẽ phải thành công hơn bao giờ hết. Đây là một lĩnh vực siêu lợi nhuận, công nghệ game liên tục được cải thiện, và số lượng cũng như chất lượng các tựa game mới ra mắt đang ở mức cao chưa từng có. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy ngành này đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, đe dọa đến sự tồn vong của nhiều tên tuổi lớn.
Trong vài năm qua, ngành công nghiệp game đã chứng kiến số lượng kỷ lục các đợt sa thải, với hàng ngàn việc làm bị cắt giảm liên tục từ năm 2022. Cùng với đó, việc đóng cửa các studio và hủy bỏ các dự án game tốn kém đã trở thành thực trạng phổ biến. Ngành game đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng trị giá hàng tỷ đô la, và những thay đổi triệt để là cần thiết trước khi quá muộn.
Ngành Công Nghiệp Game: Từ Kỷ Nguyên Hoàng Kim COVID-19 Đến Cơn Bão Sa Thải và Hủy Dự Án
Mặc dù làn sóng sa thải hàng loạt trong ngành game bùng phát mạnh mẽ vào đầu năm 2022, nhưng những vấn đề dẫn đến thực trạng này không xuất hiện chỉ sau một đêm. Vào năm 2020, lệnh phong tỏa toàn cầu do đại dịch COVID-19 đã mang lại cho mọi người nhiều thời gian hơn để chơi game tại nhà. Điều này đã dẫn đến sự gia tăng doanh số chưa từng có đối với các máy console và các tựa game mới.
Các công ty game nhanh chóng tận dụng sự phổ biến tăng vọt này để mở rộng quy mô studio với hàng trăm nhân viên mới. Cũng trong thời gian này, một số công ty hàng đầu trong ngành đã chi hàng triệu đô la để thâu tóm các studio phát triển game khác nhau. Tuy nhiên, làn sóng thành công này không kéo dài mãi mãi. Khi đại dịch toàn cầu dần kết thúc, chuỗi chiến thắng của ngành cũng chấm dứt. Hầu hết các công ty đã không lường trước được sự suy thoái sẽ ập đến ngay sau đó. Doanh số bán game đột ngột chậm lại trước khi các thương vụ sáp nhập và mua lại trị giá hàng triệu đô la kịp mang lại lợi nhuận. Mặc dù một số phân khúc chịu ảnh hưởng nặng nề hơn (game di động bị ảnh hưởng đặc biệt lớn), nhưng sự sụt giảm doanh số sau đại dịch đã giáng một đòn mạnh vào các studio trên toàn ngành.
Các tập đoàn đã vội vã mở rộng lực lượng lao động bắt đầu sa thải hàng chục, thậm chí hàng trăm nhân viên. Nhiều studio liên quan đến các thương vụ mua lại đột nhiên bị đóng cửa hoặc bán cho các công ty khác. Cùng với những đợt sa thải này, nhiều tựa game được mong đợi từ lâu, đã phát triển trong nhiều năm, cũng bị hủy bỏ đột ngột.
Ngay cả hiện tại, ngành vẫn đang phải chịu đựng những đợt sa thải và hủy bỏ dự án liên tục. Gần đây, Microsoft đã bắt đầu một đợt cắt giảm nhân sự tàn khốc khác, dẫn đến việc hủy bỏ nhiều tựa game đình đám và có khả năng ảnh hưởng đến khoảng 9.000 nhân viên, gây thiệt hại nặng nề cho các studio Xbox. Nếu sự tăng trưởng và suy thoái hậu đại dịch chỉ là những lý do duy nhất cho các vấn đề hiện tại của ngành game, thì tình trạng sa thải và khó khăn tài chính đã có lẽ đã lắng xuống từ vài năm trước. Thay vào đó, những vấn đề này đã trở thành một phần cố hữu của ngành game hiện đại, và đó là do sự kết hợp của nhiều vấn đề lớn hơn mà các công ty game vẫn từ chối giải quyết.
Thiếu Sáng Tạo và Vòng Luẩn Quẩn Của Ý Tưởng Cũ Trong Game AAA
Trong lịch sử, các trò chơi điện tử luôn dễ bị ảnh hưởng bởi các xu hướng. Ngay cả trong thời kỳ arcade đầu những năm 80, các tựa game đình đám thường được theo sau bởi những phần tiếp theo “ăn xổi” và các bản “nhái” không hề giấu diếm. Vấn đề đó vẫn tồn tại cho đến ngày nay, nhưng nó dường như trở nên tồi tệ hơn bởi sự phát triển của các bản làm lại (remake) và nâng cấp (remaster). Có một sự thiếu hụt nghiêm trọng về tính độc đáo đang bao trùm ngành công nghiệp game – ít nhất là trong các bản phát hành game AAA – và điều này đang dần khiến nhiều người chơi quay lưng lại với thể loại này.
Remake và các phần tiếp theo không mong muốn là những ví dụ rõ ràng nhất về cuộc khủng hoảng sáng tạo của ngành game. Ở thời điểm tốt nhất, remake có thể phát triển các tựa game cổ điển theo những cách thực sự sáng tạo hoặc bảo tồn các phương tiện truyền thông đã thất lạc từ lâu, trong khi các phần tiếp theo mang lại cơ hội để đổi mới và tinh chỉnh các ý tưởng được giới thiệu bởi người tiền nhiệm. Đáng buồn thay, nhiều bản remake và phần tiếp theo hiện đại chỉ đơn thuần là tái hiện lại những ý tưởng cũ với mức giá phát hành đầy đủ.
Các bản remake gần đây của Until Dawn và Dead Rising làm nổi bật vấn đề này, khi các phiên bản gốc của cả hai trò chơi đều có sẵn trên các nền tảng hiện đại và được đánh giá là hay hơn các phiên bản mới của chúng. Tương tự, các thương hiệu nổi tiếng như Call of Duty và Assassin’s Creed đã trở nên trì trệ do thiếu đổi mới nhất quán trong công thức đã bị lạm dụng của chúng.
Nhân vật samurai Yasuke trong Assassin's Creed Shadows đứng trên đỉnh núi nhìn xuống, biểu trưng cho sự lặp lại ý tưởng trong game AAA.
Vấn đề này không chỉ độc quyền đối với các thương hiệu game đã có tên tuổi. Hầu hết các game AAA – dù là phần tiếp theo hay không – đều dựa vào những công thức cũ kỹ đã thống trị ngành game hơn một thập kỷ. Thế giới mở quá rộng, chiến lược kiếm tiền hung hãn và các yếu tố game dịch vụ trực tuyến (live service) bị ép buộc vẫn còn tràn lan trong nhiều bản phát hành mới, nhưng các vấn đề của chúng đang bắt đầu phản tác dụng đối với các nhà phát triển. Các game live service mới liên tục được phát hành, nhưng chỉ để đóng cửa trong vòng vài tháng sau khi ra mắt. Ngay cả các game thế giới mở, từng thống trị các bảng xếp hạng doanh số game, cũng đã chứng kiến không ít thất bại gần đây, chẳng hạn như Star Wars: Outlaws, Skull and Bones và MindsEye.
Trong khi đó, các studio đứng sau một số trò chơi hay nhất những năm gần đây lại đang gánh chịu gánh nặng của các đợt sa thải. Những đợt này bao gồm từ việc cắt giảm nhân sự quy mô lớn và hủy bỏ game đối với các studio nổi bật như Rare (Sea of Thieves, Perfect Dark) và Turn 10 Studios (Forza Motorsport), cho đến việc đóng cửa hoàn toàn các nhà phát triển tài năng như Tango Gameworks (Hi-Fi Rush, The Evil Within), Monolith Productions (Middle-Earth: Shadow of War, F.E.A.R.) và Arkane Austin (Prey).
Tất cả những điều này đã dẫn đến một ngành công nghiệp sợ hãi rủi ro, nhưng lại quá sẵn lòng trừng phạt các nhà phát triển dám đi chệch khỏi các thể loại tiêu chuẩn. Một trò chơi tệ như Redfall của Arkane Austin có thể chấm dứt toàn bộ nhóm phát triển. Tuy nhiên, ngay cả một thành công bất ngờ vượt mọi kỳ vọng như Hi-Fi Rush của Tango Gameworks cũng không phải lúc nào cũng đủ để giữ các studio tồn tại. Tương lai của các studio này không được quyết định bởi chất lượng game của họ, mà bởi cách các cấp trên của họ mắc phải những sai lầm tài chính. Do đó, hầu hết các studio game hiện đang nằm trong tay các ông chủ tập đoàn, và chính những người sáng tạo cá nhân đang phải trả giá cho những sai lầm của các công ty lớn hơn.
Giá Game Tăng Chóng Mặt Nhưng Giá Trị Mang Lại Không Tương Xứng
Để bù đắp cho những khoản lỗ trong nhiều năm, các công ty game đã tăng giá các bản phát hành mới. Giá tiêu chuẩn cho các game mới ra mắt từng là 60 USD, nhưng con số đó đã tăng lên 70 USD khi thế hệ console thứ chín bắt đầu. Mới chỉ vài năm, nhưng chi phí game có thể sẽ tăng một lần nữa do các tựa game ra mắt của Switch 2 được đồn đoán có giá 80 USD. Hầu hết các game vẫn đang được phát hành với giá 70 USD, nhưng việc mức giá của Nintendo có thể tạo ra một tiền lệ mới chỉ là vấn đề thời gian.
Máy PlayStation 5 đặt cạnh chồng tiền mặt, minh họa chi phí tăng cao và gánh nặng tài chính cho người chơi trong ngành game.
Các máy console cũng đang theo cùng một quy luật. Không giống như hầu hết các máy console cũ, PS5, Xbox Series X|S và Switch ban đầu không giảm giá, mặc dù đã vài năm tuổi. Thay vào đó, những hệ thống này lại bất ngờ trở nên đắt hơn, với việc Xbox gần đây đã công bố kế hoạch tăng giá trong tương lai và các máy console Nintendo Switch đã cập nhật giá của họ ở Canada.
Giống như mọi vấn đề khác trong ngành game hiện đại, có nhiều yếu tố phải chịu trách nhiệm cho việc giá cả leo thang. Chúng ta vẫn đang trải qua hậu quả của sự suy thoái ngành sau đại dịch, và những lo ngại hiện tại về thuế quan toàn cầu chỉ làm tăng chi phí của các máy console. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất dẫn đến việc điều chỉnh giá đã tồn tại từ rất lâu.
Không có gì bí mật khi các game đang trở nên đắt đỏ hơn để phát triển. Các nhà phát triển game AAA đang vui vẻ khoe khoang ngân sách “khủng” của họ, đôi khi còn tung ra nhãn hiệu “AAAA” huyền thoại để khiến việc chi tiêu quá mức của họ có vẻ như là một lựa chọn có chủ đích. Đối với nhiều game, chi phí phát triển cao của chúng đến từ các vấn đề phổ biến như “development hell” (tình trạng phát triển kéo dài, gặp nhiều trục trặc) và “feature creep” (thêm quá nhiều tính năng không cần thiết) thường xuyên gây khó khăn cho các game AAA. Nhưng ngay cả đối với các game có ngân sách vừa phải với chu kỳ sản xuất đơn giản, việc theo kịp các tiêu chuẩn hiện đại về đồ họa và hiệu suất cũng đang trở nên quá đắt đỏ đối với một số nhà phát triển. Thật tệ khi một thất bại tài chính duy nhất có thể đủ để đánh chìm cả một studio.
Chi phí gia tăng của các game hiện đại là không bền vững, cả đối với người tiêu dùng và nhà phát triển. Vấn đề không chỉ là mức giá 80 USD; nhiều game giá đầy đủ đang ra mắt với các bản DLC ngay từ ngày đầu và microtransactions để bù đắp chi phí phát triển và tối đa hóa lợi nhuận từ mỗi người chơi. Mặc dù thu phí nhiều hơn ở mọi khía cạnh, các game cũng đang ra mắt trong tình trạng lỗi, cũng như khóa nội dung phía sau các phần thưởng đặt trước (pre-order bonuses) và các bản mở rộng trả phí. Nếu việc tăng giá không khiến người chơi quay lưng lại với các bản phát hành AAA mới, thì việc kiếm tiền ngày càng xâm phạm chắc chắn sẽ làm điều đó.
Việc tăng giá và chiến lược kiếm tiền tồi tệ hơn về cơ bản chỉ là một “miếng băng bó” tạm thời cho một vấn đề ngày càng lớn. Các game sẽ tiếp tục trở nên đắt đỏ hơn do nhu cầu về đồ họa siêu thực, thế giới lớn hơn và nội dung vô tận. Không có yếu tố nào trong số này là cần thiết để tạo ra các game hay hơn, nhưng chúng là những cách chính để các game AAA có thể tiếp tục cạnh tranh với nhau trong khi vẫn dựa vào những công thức cũ kỹ và các xu hướng đã lỗi thời. Tuy nhiên, có một lý do nữa khiến thực tế đáng thất vọng này sẽ không kéo dài mãi mãi.
Bài Học Từ Thành Công Của Game Indie và AA: Sáng Tạo Là Chìa Khóa
Ngay cả khi ngành công nghiệp game AAA sụp đổ thảm hại vào ngày mai, trò chơi điện tử sẽ không biến mất. Các nhà phát triển game indie và studio AA đã giữ cho ngành game tồn tại và thú vị trong suốt giai đoạn hỗn loạn này. Nhiều trò chơi hay nhất trong thập kỷ qua không đến từ các công ty AAA, mà thay vào đó là tác phẩm của các nhóm nhỏ hơn hoặc các nhà phát triển độc lập. Những trò chơi này không chỉ vượt trội so với các đối thủ AAA về chất lượng mà còn làm nổi bật nhiều cách mà các công ty hàng đầu trong ngành cần cải thiện.
Các studio nhỏ hơn có ít tài nguyên và nhân sự hơn so với một dự án AAA trung bình, điều này buộc họ phải tận dụng tối đa khả năng hạn chế của mình. Các game như Bomb Rush Cyberfunk và Hades 2 có đồ họa cách điệu, sử dụng phong cách cel-shaded để tạo ra thế giới 3D tuyệt đẹp mà không đòi hỏi mức độ chi tiết cao như đồ họa siêu thực. Thay vào đó, những viên ngọc quý indie như Blasphemous 2 và Sea of Stars chứng minh rằng đồ họa pixel art cũng có thể ấn tượng không kém bất kỳ môi trường 3D nào.
Các game indie cũng chứng minh rằng không có gì sai khi tạo ra những trải nghiệm ngắn gọn và thú vị. Một số game indie yêu thích bao gồm Buckshot Roulette và Katana Zero, cả hai đều có thể dễ dàng hoàn thành trong một buổi chiều nhưng mang lại giá trị chơi lại cao. Việc các game này có giá khá phải chăng, ngay cả ở mức giá đầy đủ, cũng là một điểm cộng lớn. Tất nhiên, có rất nhiều game có ngân sách thấp với thời lượng chơi dài hơn nhiều và hàng giờ nội dung tùy chọn, nhưng chúng không lãng phí thời gian của bạn với những yếu tố rườm rà không cần thiết và việc “cày cuốc” ép buộc, không giống như nhiều tựa game AAA.
Thậm chí, có một số game ngân sách nhỏ hơn còn mô phỏng các game AAA theo những cách tốt nhất. Những thành công gần đây như Clair Obscur: Expedition 33 và Kingdom Come: Deliverance II chứng minh rằng các studio AA có thể mang đến những trải nghiệm hoành tráng, ấn tượng về mặt hình ảnh ngang tầm với những game AAA tốt nhất. Điểm khác biệt duy nhất là những game này không yêu cầu ngân sách khổng lồ tương tự và thường ra mắt với mức giá thấp hơn nhiều.
Một thành viên trong nhóm đang chiến đấu với kẻ thù trong Clair Obscur: Expedition 33, minh họa chất lượng đồ họa và lối chơi ấn tượng của các game AA.
Tuy nhiên, nếu có một bài học mà các game AAA nên học từ các bản phát hành ngân sách thấp hơn, đó là sự sáng tạo quan trọng hơn bất cứ điều gì khác. Trò chơi điện tử hiện nay phổ biến hơn bao giờ hết, đồng nghĩa với việc các game theo công thức cũ rất dễ bị lãng quên nhanh chóng giữa dòng chảy không ngừng của các bản phát hành mới. Hầu hết các công ty đã phải vật lộn để tiếp thị bất cứ thứ gì không gắn liền với một thương hiệu quen thuộc, vì vậy các studio AA thường chịu áp lực lớn hơn để mang đến những trò chơi có thể tự khác biệt so với phần còn lại của thị trường game.
Tất cả các game được đề cập ở đây đều có điều gì đó để tự phân biệt, dù là về hình ảnh, lối chơi, cốt truyện hay sự kết hợp độc đáo của cả ba yếu tố. Mặc dù nhiều công ty dường như tin tưởng vào việc đổ tiền không ngừng vào game và không ngừng theo đuổi những xu hướng đã chết sẽ không thể hồi sinh ngành game sớm. Thay vào đó, nhiều studio game cần thu hẹp quy mô game của họ, cả về ngân sách và phạm vi, và ưu tiên các khái niệm sáng tạo trong các bản phát hành sắp tới.
Đáng buồn thay, việc theo đuổi đồ họa tốt hơn và các game lớn hơn (đặc biệt nếu chúng có chỗ cho việc kiếm tiền bổ sung) có thể sẽ không bao giờ dừng lại đối với các nhà phát triển AAA. Nhưng ngay cả khi điều này kết thúc bằng một sự sụp đổ thảm khốc của thị trường AAA, trò chơi điện tử vẫn sẽ ổn nhờ các nhà phát triển nhỏ hơn, những người đã giữ cho thể loại này tồn tại trong những thời điểm khó khăn nhất.
Tài liệu tham khảo:
- How-To Geek: 10 of the Biggest Tech Acquisitions of the Last Decade (2023)
- How-To Geek: Why Live Service Games Are Dropping Like Flies (2024)
- How-To Geek: Get Ready for More $70 Video Games (2022)
- How-To Geek: Why Development Hell Is Becoming Gaming’s Greatest Threat (2023)
- How-To Geek: How Feature Creep Is Ruining Software, Gadgets, and Video Games (2021)
- AP News: Microsoft layoffs could affect around 9,000 employees (2024)
- Ubisoft: Assassin’s Creed Shadows Tech Q&A (2025)
- Sandfall Interactive: Clair Obscur: Expedition 33 (Thông tin game)
- Shutterstock: Các hình ảnh liên quan đến PlayStation và tiền tệ.
